SAIDA MAK FATUK METAMORFIKA

Haii kolega sira, jeralmente bazeia ba fatuk ne'e nia origem, ema halo klassifikasaun fatuk ba ita tipu boot tolu, ne'e mak Fatuk Igneu ka Fatuk Vulkanika, Fatuk Sedimentares no Fatuk Metamorfika.

Iha ne'e ita sei koalia uitoan kona ba saida mak Fatuk Metamorfika?......

Liafuan METAMORFIKA orijem husi lian Latinu nebe dehan: Metamorfos, fahe ba liafuan rua ne’e mak META no MORFOS. Meta katak Mudansa ka Muda no Morfos katak Forma. 

Husi liafuan rua ne'e, ita bele habadak no difini de'it fatuk metamorfika mak hanesan tuir mai ne'e.

Fatuk METAMORFIKA mak fatuk ida ne’ebe forma husi fatuk sira ne’ebe existe tiha ona bainhira halo mudansa ba nia forma. Bainhira fatuk ida kona pressaun no temperatura nebe maka’as, fatuk sira ne’e sei halo mudansa tiha ba nia forma no nia karakter balun.

Fatuk METAMORFIKA ita bele difini mos hanesan fatuk ida ne’ebe forma husi prossesu METAMORFISMO. METAMORFISMO mak prossesu ida ne’ebe halo mudansa ba fatuk ida nia forma liu husi meiu PRESAUN no TEMPERATURA.

Se fatuk METAMORFIKA nebe forma kontrola deit husi TEMPERATURA, mineral sira iha fatuk ne’e sei altera ka nabeen no muda hotu nia karakter sira. Ex. Marmore.

Se fatuk METAMORFIKA nebe forma kontrola deit husi PRESSAUN nia sei halo orientasaun hotu ba mineral sira ne’ebe existe iha fatuk ne’e. Ex. Xisto.

Fatuk METAMORFIKA ne’e nia protolito (nia orijem) bele mai husi fatuk IGNEU, SEDIMENTARES no METAMORFIKA rasik.

Tuir siensia hateten, bainhira fatuk protolito sira ne’ebe kona ona iha temperatura 200 grau no presaun husi 1500 bar ba leten, maka fatuk sira ne’e iha potensia maka’as atu muda nia forma fiziku no mos kimiku sira. Ezemplo nebe it abele haree mak hanesan fatuk Kalkariu husi Sedimentares halo transforma-an ba fatuk Marmore.

SAIDA MAK JEOLOJIA

SAIDA MAK FATUK SEDIMENTARES

SAIDA MAK FATUK IGNEU KA FATUK VULKANIKA

 Haiii belun sira,,,,,, imi komprende ona kona ba EROZAUN?.........

Yeahhhhhhh,, Erozaun ita sempre haree iha fatin-fatin nebe ita la'o liu, ita sempre haree, i ita mos dalaruma infrenta hela problema ne'e. Maibe imi hatene ona saida mak Erozaun ne''e?......

SAIDA MAK EROZAUN

EROZAUN mak prossesu natural ida ne’ebe mosu hodi halo rahun ba material ida nia isin loron no transporta ka hasai husi nia origem ka nia isin lolon. Prossesu ne’e akontese tamba kontrola maka’as husi fatores sira hanesan: Bee, Anin, Udan, Gelo, Tasi no mos Atividade ema nian.

EROSAUN IMPAKTU HUSI BEE - Erozaun ne’e baibain konesidu ho EROZAUN FLUVIAL tamba nia kontrola husi bee sulin hanesan mota been sira.

Bainhira bee sulin sira ne’ebe halai iha rai leten, bee sira ne’e sei sulin kona fatuk, rai no mos material saida deit. Material hanesan fatuk, rai sira ne’ebe bee ne’e sulin liu, husi bee nia forsa sei halo sasan ka material sira ne’e mamar no sai rahun, bainhira material sira ne’e rahun ona nia sei monu sai husi nia origem.

EROSAUN IMPAKTU HUSI ANIN - Erozaun ne’e konesidu mos hanesan EROZAUN EOLIKA tamba hetan kontrola maka’as husi anin. 

Ita haree dalabarak liu iha area kosteira sira sempre akontese prossesu ne’e. Prossesu ne’e akontese tamba menus ai-horis ne’ebe atu satan netik anin nia forsa. Bainhira anin maka’as, anin nia huu sira ne’e kona material hanesan fatuk ka rai ne’ebe mamar, fatuk sira ne’e nia isin loron sei rahun no monu.

EROSAUN IMPAKTU HUSI UDAN - Erozaun ne’e konesidu mos hanesan EROZAUN PLUVIAL ne’ebe hetan kontrola maka’as husi UDAN BEEN ka CHUVAS. 

La’os buat foun ona mai ita bainhira haree udan been tun iha rai leten. Bainhira udan been sira nebe tun iha rai leten, balun kona rai, balun kona fatuk no material seluk tan. Material sira nebe udan been kona, hirak nebe nia resistensia ki’ik, iha tempo ne’e kedas nia sei sai rahun.

EROSAUN IMPAKTU HUSI GELO - Erozaun ne’e dalabarak konesidu ho EROZAUN GLASIAL ne’ebe hetan kontrola maka’as husi GELO.

GELO mak bee nebe halo malirin nia-an liu no sai toos tiha. Tamba impaktu husi klima nebe malirin liu. Bainhira klima muda ba manas, gelo ne’e sei nabeen fali, iha momentu gelo nabeen, nia sulin sei lori ho material rahun nebe iha gelo ne’e tula-an ba.

EROSAUN IMPAKTU HUSI TASI BEEN - Erozaun ne’e mak baibain ema hanaran EROZAUN MARINHA ka EROZAUN HUSI TASI tamba provoka husi tasi been ka ondas tasi nian. Tasi been ne’ebe hale’u ita nia mundo sempre book-an ba mai, book-an ne’e tamba impaktu principal husi ANIN. Evidensia ne’ebe ita bele haree mak ONDAS tasi nian.

Bainhira ondas ne’e halo movimentu sei to’o mai iha area kosteira ka tasi ninin, iha area kosteira, rai nebe ondas kona sei rahun no monu.

EROSAUN IMPAKTU HUSI EMA NIA ATIVIDADE - Erozaun ne’e konesidu mos hanesan EROZAUN ANTRÓPIKA ne’ebe kontrola maka’as husi atividade ema nian. Ema nia atividade sira barak mak kontribui ba iha erozaun atu akontese.

Dala barak ema halo eskavasaun ba rai, no atividade konstrusaun sira, kontribui maka’as ba halo rahun material hanesan fatuk no rai isin sira iha superfisie rai nian.

Nahhhhhh,,, ida ne'e mak Erozaun no nia tipu ka Fatores sira nebe kontrola ba akonteseimentu prossesu natural ne'e, espera imi bele komprende.

Lee mos parte sira kraik ne'e:

SAIDA MAK MINERALOGIA

Ita boot mos iha hanoin inovativu ruma kona ba topiku refere, fo hatene ami liu husi komentariu ka liu deit husi parte kontaktu nian.

 ISTÓRIA HUSI SIENSIA MINERALOJIA

Ita koalia kona ba siensia ida molok hamriik, siensia ne’e tenki iha rasik nia istoria, tamba sa nia bele mosu, no oinsa nia mosu, prossesu oinsa mak nia bele mosu, no se mak bele halo mosu siensia ne’e. Husi istoria ne’e foin mak ita bele hatene kona ba siensia ne’e nia orijinalidade,  nia objetivu, nia funsaun no nia espesialidade ba ne’ebe no atu halo saida.

Georgius Agricola, hanesan mos Aman ba siensia Mineralogia

Iha tinan (372-287 a.C. molok krisu), filosofia ida naran Theophrastus, nia mak ema ne’ebe hakerek trabalu primeiru kona ba mineral no mos fatuk. Liu tiha tinan 400 depois sekulu I, autór ida ho naran Plino halo revista ida kona ba ensiklopedia mineral nian. 

Theophrastus, Pai da Filosofia

Tuir mai mak ema enjineriu mina ida ho naran George Bauer ne’ebe koñesidu ho naran Latinu Georgious Agricola iha tinan 1556, nia halo publikasaun nia traballu ida ho titulu De Re Metálika, iha ne’ebe traballu ne’e nia halo deskrisaun detallamente kona ba definisaun ba karakteristika ka propriedade fizika husi mineral sira. Husi ne’e, iha tinan 1750-1817, mosu mai Abraham G. Werner nia mak halo uniformiza tiha nomenklatura ba deskrisaun mineral nian, ne mak too ohin loron ita halo deskrisaun mineral ita presiza la’o tuir nia nomenklatura ne’ebe iha, ita presiza deskreve uluk ida ne’ebe afoin ita ba ida ne’ebe, ne’e mak ema hanaran nomenklatura. Iha tempu ne’ebe hanesan, iha tinan 1779-1848 iha mos sientista ida naran J. J. Berzeliu, nia mak rekoñese katak mineral hotu-hotu ne’e kompostu prinsipal husi elementu kimiku sira, nia mos mak halo klassifikasaun ba mineral sira bazeia ba kompostu elementu kimiku ne’ebe iha. Tuir mai iha tinan 1813-1895, mosu mai matenek na’in ida ho naran James D. Dana, nia mak halo publikasaun livru primeira edisaun ne’ebe ho titulu A System of Mineralogy iha tinan 1837, no publika mos livru edisaun dahaat nian iha tinan 1854 ne’ebe mak koalia kona ba Introdução a classificação quimica dos minerais, ne’ebe to’o ohin loron sei utiliza.

LEE MOS PARTE IMPORTANTE SIRA:

SAIDA MAK MINERAL

SAIDA MAK MINERALOJIA

PROPRIEDADE HUSI MINERAL

MINERAL OLIVINA

Ida ne’e mak husi hau nia hatene, karik ita boot sira iha hanoin balun tan bele hato’o liu husi Komentariu ou bele konfirma hau iha parte kontaktu.